فهرست مطالب
۹ دلیل خشک شدن بونسای
پرورش و نگهداری بونسای سرگرم کننده و در عین حال چالش برانگیز است. مواردی وجود دارد که در صورت عدم رعایت منجر به بیماری یا خشک شدن بونسای شما می‌شود. در این مطلب ما ۹ دلیل رایج خشک شدن بونسای را بررسی، و در مورد راه‌حل آنها بحث می‌کنیم.
۱- آبیاری اشتباه
آبیاری بونسای یکی از مهارتهای مهم در نگهداری از بونسای است. در واقع یادگیری آبیاری بونسای به روش صحیح ممکن است مدتها به طول انجامد. بونسای برای رشد نیاز به آب دارد و بدون آب، درخت بونسای میمیرد این یک واقعیت غیرقابل انکار است.
افراد تازه کار با این واقعیت مشکلی ندارند. اما به راحتی این واقعیت را نادیده میگیرند که آبیاری بیش از حد هم براحتی باعث خشک شدن بونسای می‌شود. به همین دلیل درک نقش آب در بونسای برای رشد و تکامل بونسای مهم است.
برگهای بونسای از آب و مواد مغذی برای بدست آوردن انرژی از طریق خورشید با فتوسنتز برای تشکیل مولکولهای آلی مانند قندها استفاده می‌کنند. قندها برای ساخت و رشد برگ، ساقه، شاخه، ریشه و تنه استفاده می‌شود.
نقش آب در بونسای
تقریباً ۵۵ تا ۸۵ درصد وزن بونسای را آب تشکیل میدهد. آب به جابجایی مواد مغذی کمک می کند. ۷۰ تا ۹۰ درصد برگها و ساقه ها، از آب تشکیل شده است. در نتیجه اولین نشانه‌های کم آبی ریزش برگها و ساقه‌ها است. کمبود طولانی مدت آب میتواند بر فتوسنتز نیز تاثیر بگذارد.
آب از طریق صدها ریشه مویی ریز و از طریق فرایند موسوم به “اسمز” جذب ریشه‌های بونسای می‌شود، و از طریق آوندها به برگها و ساقه‌ها میرسد.
آب اضافی از طریق تعرق که توسط روزنه‌های کوچک روی برگ کنترل می‌شود، خارج شده. این فرآیند پاسخی به تجمع کربن و دمای برگ است. درخت از طریق تعرق دمای سطح برگ را کاهش میدهد. تقریباً ۹۸٪ آبی که توسط ریشه‌ها جذب می‌شود، از سطح برگها خارج می‌شود.
آبیاری کم
یکی از رایج ترین دلایل خشک شدن بونسای آبیاری کم آنها است. بونسای در گلدانهای کم عمق کاشته میشوند به همین دلیل قابلیت نگهداری آب به مدت طولانی را ندارند و اگر به درستی آبیاری نشوند درخت میمیرد.
در روزهای گرم تابستان باید آبیاری با دقت و در فواصل زمانی مناسب صورت بگیرد. بهتر است در هوای گرم روزی چندبار رطوبت خاک بونسای را چک کنید.
چون فضای رشد ریشه در بونسای محدود است، ریشه بونسای تمام فضای گلدان را پر میکند به همین دلیل در زمان آبیاری ابتدا یکبار درخت را سیراب کنید سپس ۱ دقیقه بعد مجدد به بونسای خود آب دهید.
برای جبران خشکی بیش از حد خاک یک تشت بزرگ را پر از آب کنید و بونسای خود را به مدت ۱۰ دقیقه در داخل تشت قرار دهید.
آبیاری بیش از حد
آبیاری بیش از حد و خیس بودن همیشگی خاک، بونسای را در معرض خطر پوسیدگی، آلودگی کپک و قارچ‌ها قرار میدهد. خیس بودن همیشگی خاک موجب می‌شود اکسیژن به خاک نرسد و ریشه‌های مویی بونسای دچار پوسیدگی شود.
قبل از آبیاری باید خاک به عمق چند سانتیمتر چک شود. می‌توانید از دستگاه‌های رطوبت سنج خاک استفاده کنید یا از روش ساده‌تری استفاده کنید، یک تکه چوب (چوب کبریت) را در داخل خاک فرو کنید و رطوبت خاک را بررسی کنید.
نکات آبیاری
توجه : این نکات برای بونسای‌هایی با خاک و گلدان استاندارد است
- آبیاری بونسای باید بگونه‌ایی باشد که آب از زیر گلدان خارج شود، در غیر اینصورت به دلیل املاح موجود در آب خاک گلدان به مرور شور شده و بونسای را ضعیف میکند.
- هر چند وقت یکبار بونسای را در ظرفی قرار دهید و تا لبه گلدان آب به داخل ظرف بریزید. بعد از چند دقیقه گلدان را خارج کنید.این کار املاح اضافی خاک را از گلدان خارج میکند.این روش را کوشیمیزو می‌نامد و برای خاک‌های با زهکشی بالا مناسب است.
- در آبیاری بونسای نمی‌توان از دستورالعمل دقیق و روتینی برای همه استفاده کرد، چرا که شرایط نگهداری، دما و رطوبت محیط، نوع خاک و … متفاوت است.
- از افراط یا تفریط در آبیاری پرهیز کنید، خاک همیشه خیس و هـمیشه خشک بشدت به بونسای شما صدمه می‌زند. متناسب با نیاز بونسای به آن آب دهید.
۲- محل نگهداری نامناسب
اکثر افراد معمولا به بونسای مانند گیاهان آپارتمانی نگاه می‌کنند. بونسای درخت منیاتوری است و باید شرایط نگهداری از آن مانند محیط طبیعی درخت باشد. نگهداری هر گونه بونسای با گونه دیگر متفاوت است و حتما باید قبل از خرید از شرایط و محیط مناسب بونسای اطمینان حاصل کنید.
دما و رطوبت بونسای
تمام گونه‌های داخلی باید در زمستان از سرما محافظت شوند. محدود دما برای تمام گونه‌های داخلی یکسان نیست. بهمین دلیل باید شرایط نگهداری گونه خود را مد نظر قرار دهید. در مورد برخی گونه‌ها بهتر است دما در محدود ۱۰ تا ۲۰ درجه سانتیگراد قرار داشته باشد.
در مورد گونه‌های گرمیسیری بهتر از دما در محدود بالای ۲۰ درجه قرار بگیرد. این گونه‌ها را نباید در کنار پنجره باز یا جریان هوای سرد قرار داد.
در مورد گونه‌های خزاندار وبیرونی حتما باید سرمای زمستان را برای خزان ببینند و در زمستان در محیط آزاد و محافظت شده (ترجیحا گلخانه سرد) قرار بگیرند.
درختان مدیترانه‌ایی و نیمه گرمسیری را باید از سرمای شدید زمستان محافظت کرد. در زمستان و یخبندان مراقب ریشه‌های بونسای باشید و در صورت نیاز از گلدان و ریشه‌ها در مقابل برف و یخبندان محافظت کنید. بهترین مکان برای این نوع درختان گلخانه سرد با دمای کنترل شده است.
برای ایجاد رطوبت هوا و برطرف کردن خشکی محیط اطراف بونسای بهتر است از سینی حاوی سنگ ریزه و آب (جزیره یا سینی سنگ ریزه ) اطراف بونسای خود استفاده کنید. بیشتر گونه‌های داخلی نیاز به رطوبت مناسب هوا دارند.
برای گونه‌های بیرونی حتما باید راهکاری برای افزایش رطوبت در ماه‌های گرم و خشک سال اندیشیده باشید. استفاده از گلخانه ، سیستم مه پاش و آبیاری مناسب میتواند کمبود رطوبت را جبران کند.
از قرار دادن بونسای در مقابل جریان هوای گرم و سرد، سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی خودداری کنید.
دمای ریشه بونسای
ریشه بونسای ظریف و حساس به تغییرات دما است. شما باید اطمینان حاصل کنید که بونسای شما در طول تابستان خیلی گرم و در زمستان خیلی سرد نشود.
در انتخاب گلدان برای گونه‌های بیرونی دقت کنید گلدانهای پلاستیکی و تیره در تابستان گرمای بسیار زیادی را به ریشه‌های بونسای منتقل میکند که میتواند باعث خشک شدن بونسای شود.
با شروع فصل گرما درختان خود رو در محل نیمه سایه قرار دهید تا از گرمای شدید خورشید در امان باشند. کنترل دما در تابستان بسیار مهم است. قرار دادن گلدان بونسای در محل‌هایی مانند آسفالت، موزاییک، سنگ و… میتواند دمای گلدان و ریشه را بشدت افزایش (در فصل گرما) یا بشدت کاهش (در فصل سرما) دهد.
جمع بندی
بونسای به تغییرات ناگهانی دما بسیار حساس است. افزایش ناگهانی و شدید دما ممکن است به بونسای شما آسیب برساند. نباید بونسای داخلی را در نزدیکی در یا پنجره باز نگه دارید. تغییرات دما در فصل زمستان یا تابستان برای بونسای میتوان بسیار شدید باشد. بهمین دلیل مهم است که بدانید بونسای شما به چه چیزهایی نیاز دارد و اطمینان حاصل کنید که بونسای شما در یک محیط مناسب نگهداری می‌شود.
۳- خاک نامناسب
بونسای در خاک گلهای آپارتمانی رشدی ندارد و اگر در این نوع خاک‌ها بخصوص کوکوپیت به تنهایی قرار بگیرد باعث خشک شدن بونسای شما می‌شود. ریشه‌های بونسای به پوسیدگی حساس است و در صورتی آب اضافه بدرستی تخلیه نشود ریشه‌ها از بین می‌روند.
خاک مناسب بونسای خاکی با زهکشی بالا است که به سرعت آب اضافه را خارج میکند و در عین حال اکسیژن و رطوبت مناسب را در خود حفظ میکند. آکاداما، پومیس، پرلیت، لیکا و… از جمله مواد مناسب برای زهکشی است.
بسیاری از تولید کنندگان و فروشندگان بونسای، درخت خود را در خاک نامناسب قرار می‌دهند که همین امر موجب خشک شدن بونسای می‌شود.
خاک بونسای با توجه به اندازه گلدان، اقلیم آب و هوایی، گونه بونسای، شرایط آبیاری و.. میتواند متفاوت باشد. حتما در زمان تهیه خاک نیازهای گیاه خود را بررسی کنید، استفاده از مواردی مانند پیت‌ماس با خاصیت اسیدی برای درختانی که به خاک خنثی یا قلیایی نیاز دارند باعث خشک شدن بونسای شما خواهد شد. همین امر برای درختانی که خاک اسیدی نیاز دارند و در خاک رسی کاشته میشوند نیز صادق است.
همیشه بونسای را از متخصصین این حوزه تهیه کنید تا در مورد استاندارد بودن خاک اطمینان حاصل کنید.
برای آشنایی کامل با انواع خاک‌های بونسای حتما مقاله زیر را مطالعه کنید.
۴- عدم تغذیه و کوددهی بونسای
کوددهی و تغذیه بونسای در طول دوره رشد بسیار مهم است. درختان در طبیعت با گسترش ریشه خود مواد مغذی را بدست میاورند. بونسای در گلدان کوچک کاشته می‌شود و فضای ریشه محدود است، به همین دلیل نیاز به کوددهی منظم دارد.
عدم کوددهی در بونسای باعث ضعیف شد ودر نهایت خشک شدن بونسای شما خواهد شد. همچنین کوددهی بیش از حد و استفاده بیشتر از میزان توصیه شده بر روی کود میتواند باعث مرگ بونسای شما شود.
سه عنصر مغذی اصلی مورد نیاز بونسای، شامل نیتروژن ، فسفر و پتاسیم (NPK) است. هر عنصری اهداف مختلفی را دنبال می کند. به عنوان مثال، نیتروژن به افزایش رشد برگها، شاخه‌ها و ساقه‌های بونسای (اندام هوایی) کمک می کند.
برای داشتن ریشه‌های سالم، فسفر مورد نیاز است، و همچنین باعث رشد و نمو گلها و میوه‌ها می‌شود. پتاسیم سلامت کلی بونسای را تقویت میکند، و در گلدهی و میوه تاثیر گذار است. نسبت های مختلف NPK برای گونه های مختلف درخت بونسای در فصول مختلف سال استفاده می شود.
کودهای کامل و NPK علاوه بر عناصر ماکرو پرمصرف ( نیتروژن ، فسفر و پتاسیم ) شامل عناصر ماکرو کم مصرف مثل گوگرد،کلسیم و منیزیم و عناصر میکرو مثل آهن مس و… نیز می‌باشد و در صورتی بونسای شما کمبودی نداشته باشد، میتواند تمام نیازهای آن را برطرف کند.
بهترین زمان استفاده از کود
در تمام طول دوره رشد از اوایل بهار تا اواسط پاییز هر ۱۵ روز یکبار بونسای خود را کوددهی کنید. بونسای‌های داخلی را میتوان در تمام طول سال کوددهی کرد، فقط به مدت یکماه در سال (ترجیحا زمستان) به بونسای خود کود ندهید.
هرگز بونسایی که دارای تنش است را کوددهی نکنید. تنش‌های حاصل از بیماری و آفت – جابجایی – هرس ریشه – تعویض خاک و… ، کوددهی فقط در درختان سالم انجام می‌شود.
۵- انتخاب گلدان اشتباه
بسیاری از میتدیان در انتخاب گلدان مناسب بونسای دچار اشتباه میشوند. انتخاب گلدان بزرگ یا بسیار کوچک یا نامناسب باعث ضعیف شدن و یا حتی خشک شدن بونسای می‌شود.
نکات انتخاب گلدان
- در صورت تعویض گلدان بونسای حتما از گلدان با یک سایز بزرگتر استفاده کنید و فضای کافی برای رشد ریشه‌ها قرار بدهید.
- در انتخاب گلدان به سن درخت، گونه، شرایط آب و هوا و… دقت کنید. هر چه میزان گرما و خشکی اقلیم شما بیشتر است از گلدانهای بزرگتری استفاده کنید.
- جنس گلدان را مد نظر قرار بدهید. استفاده از گلدانهای پلاستیکی برای گونه‌های بیرونی مناسب نیست و باعث صدمه به بونسای شما می‌شود. برای گونه‌هایی که در مقابل آفتاب قرار دارند بهتر است از گلدانهای سفالی استفاده کنید.
- فرم بونسای شما در انتخاب گلدان مهم است مثلا برای فرم آبشاری باید از گلدانهای بلند استفاده شود و برای فرم بونجینگی از گلدانهای گرد و…
- در صورتی فرم بونسای شما تکمیل نشده و تمایل دارید بونسای شما رشد بیشتری داشته باشد از گلدانهای بزرگتر استفاده کنید.
- اندازه گلدان را با توجه به اندازه بونسای انتخاب کنید گلدانهای خیلی کوچک یا خیلی بزرگ باعث عدم تغذیه صحیح یا پوسیدگی ریشه میشوند.
- طول ایده‌آل گلدان بونسای باید دو سوم (۲/۳) ارتفاع بونسای باشد.
برای آشنایی با گلدان بونسای مقاله زیر را مطالعه کنید.
دانلود کتاب انتخاب گلدان بونسای
۶- هرس اشتباه
هرس به موقع و صحیح به سلامتی و زیبایی بونسای شما کمک میکند. هرس صحیح باعث ایجاد تعادل در بونسای می‌شود.
اگر هرس در زمان نامناسب انجام شود باعث خشک شدن بونسای می‌شود. حتما قبل از هرس اطلاعات کافی در مورد گونه بونسای خود را بدست بیاورید.
همیشه باید بین ریشه و شاخه یک تعادل برقرار باشد عدم هرس ریشه و شاخه در بلند مدت موجب ضعیف شدن و یا حتی مرگ و خشک شدن بونسای می‌شود، هرس شاخه چندبار در سال (هرس سبک) و هرس ریشه هر ۲ تا ۳ سال یکبار باید انجام بگیرد.
هرس بیش از حد ریشه یا هرس سنگین شاخه در صورت عدم رعایت نکات منجر به خشک شدن بونسای می‌شود. هیچگاه بدون دانش و اطلاعات کافی هرس ریشه را انجام ندهید.
یکی از دلایل خشک شدن بیشتر مال‌سای‌هایی که از مراکز غیرتخصصی خریداری میشوند، هرس ریشه غیراصولی توسط افراد غیر متخصص است.
۷- نور ناکافی
گیاهان برای فتوسنتز نیاز به نور دارند. بونسای یک درخت است و با گلهای آپارتمانی تفاوت دارد، وقتی میگوییم بونسای یک درخت است یعنی مثل سایر درختان نیاز به نور کامل خورشید دارد فرقی ندارد بونسای شما داخلی (آپارتمانی) است یا بیرونی.
بونسای داخلی بهتر است در کنار پنجره نورگیر قرار بگیرید. به نور فیلتر شده خورشید حداقل ۲ تا ۳ ساعت در روز نیاز دارد. در صورتی نور کافی به بونسای شما نرسد بونسای به شدت ضعیف شده و در نهایت خشک می‌شود.
از نشانه های کمبود نور کشیده شده شاخه به سمت بالا و افزایش فاصله بندها است. رنگ پریدگی و پژمردگی از نشانه‌های دیگر کمبود نور است.
بونسای را در نورگیر‌ترین نقطه خانه قرار بدهید و برای جبران کمبود نور از نورهای مصنوعی مخصوص رشد استاده کنید.
نکته : اگر شما یک بونسای داخلی دارید، هیچگاه به یکباره بونسای را در مقابل نور خورشید قرار ندهید. این کار باید به مرور انجام شود و حتما از نور فیلتر شده (نه مستقیم) استفاده کنید.
۸- استفاده از ابزار نامناسب
استفاده از ابزار نامناسب یا استفاده نامناسب از ابزار میتواند باعث صدمه دیدن بونسای شما شود.
استفاده از سیم مناسب برای سیمبندی و دقت در نحوه استفاده از آن بسیار مهم است. استفاده از ابزار نامناسب میتواند باعث زخمی شده بونسای شما شود.
حتما از قیچی و ابزارهای تیز و مناسب استفاده کنید و قبل از انجام هرس حتما وسایل خود را ضدعفونی کنید. برای اینکار می‌توانید از پنبه آغشته به الکل استفاده کنید. این کار به جلوگیری از انتقال قارچ، ویروس یا عفونت های باکتریایی از یک درخت به درخت دیگر می‌شود. روغن کاملیا و روغن اسلحه برای نگهداری تیغه‌ها و لولاها مناسب هستند.
۹- آفات
یکی از دلایل عمده خشک شدن بونسای آفات است. معمولا به دلیل عدم شناخت این آفات بونسای به شدت بیمار شده و گاهی برای درمان آن دیر شده است. بهترین کار برای مقابله با آفات بررسی روزانه بونسای است. در صورت مشاهده علائم غیر طبیعی به سرعت با کارشناس مربوطه مشورت کنید.
بونسای مانند سایر درختان در طبیعت مورد حمله آفات و بیماری‌ها قرار میگیرد، با این تفاوت نسبت به درختان تنومند حساستر است و باید به سرعت درمان شود. اگر متوجه افتادگی غیر طبیعی برگ، چسبندگی و عسلک ، یا نقاط سفید و حشرات قابل رویت بر روی شاخه و برگ بونسای شده‌اید، درمان را سریعا آغاز کنید.
در صورت مشاهده این نشانه‌ها با کارشناس مربوطه مشورت کنید. ابتدا سم را بر روی چند برگ تست کنید در صورت حصول اطمینان از حساسیت و یا مقاومت گیاه نسبت به سم، با رعایت و دقت در غلظت ،نسبت به مبارزه با آفت اقدام کنید.
انواع آفات بونسای شامل : شپشک‌ها، کنه‌ها، شته‌ها، لارو‌ها، حشرات برگ خوار، انواع قارچ‌های میکروسکوپی ریشه، کپک سیاه و خاکستری ، سفیدک و…
مشاهده آموزش های بیشتر در آپارات بونسایکار
استفاده از مطالب و محتوای سایت بونسایکار با درج لینک و ذکر منبع محدودیتی ندارد.