فهرست مطالب
مقدمه
در این مطلب ” آموزش جامع ساخت بونسای به زبان ساده “ قصد دارم با ساختاری متفاوت از سایر مقاله‌های سایت آموزش ساخت بونسای را دنبال کنم. خوشحال میشم نظرات خودتون را راجع به این مقاله با من در میان بذارید.
قبلا در یک مقاله به آموزش ساخت بونسای پرداخته بودم، اما در این مقاله قصد دارم صفر تا ۱۰۰ ساخت بونسای را دنبال کنم. پس پیشنهاد میدم مقاله را کامل مطالعه کنید.
سعی میکنم در صورت نیاز مقاله را با مطالب جدید یا سوالاتی که برای شما پیش میاد آپدیت کنم. پس اگر سوالی داشتید زیر همین مقاله بپرسید. بریم سراغ آموزش.
قدم اول
در هر علم و هنری که بخواهیم وارد بشویم قدم اول شناخت اون هست، پس اول از همه باید در مورد بونسای اطلاعاتی کسب کنیم. اگر نمیدونید بونسای چی هست، پیشنهاد میدم اول مقاله ” بونسای چیست ” رو بخونید و با تاریخچه و برخی اصطلاحات اون آشنا بشوید.
مقاله: بونسای چیست ؟
ورود به دنیای بونسای
برای ورود به دنیای بونسای چند چیز لازم هست.
اول” صبر” ، ساخت بونسای نیاز به صبر زیاد داره ۳ ، ۵ یا ۱۰ سال زمان نیاز داری تا به هدفت برسی.
دوم “مطالعه” ، نیاز هست که مطالعه داشته باشید، چرا؟ چون بونسای ترکیبی از علم و هنر هست. شما باید علم باغبانی را یاد بگیرید، با گیاه پزشکی آشنا باشید و اصول هنر را بشناسید. مطالعه این موارد سخت و خسته کننده نیست و برعکس ساده و لذت بخش هست.
نگران نباشید قرار نیست کل کتب دانشگاهی باغبانی را مطالعه کنید. به حد نیاز و به مرور یاد میگیرید.
سوم “تجربه” ، در بونسای نیاز به تمرین و کسب تجربه دارید. باید سیم بندی رو تجربه کنید، دست به قیچی باشید و هرس را تجربه کنید.
اما ۲ قانون مهم در پنجینگ (چین) :
قانون اول : همیشه لبخند بزن (:
قانون دوم : راه استادان قدیم را ادامه بده.
عجله نکنید! شرط اول ما صبر بود (:
چند اصطلاح بونسای
بهتره در همین ابتدا با چندتا اصطلاح آشنا باشید.
بونسای
بونسای در واقع یک درخت مینیاتوری تکمیل شده هست. یعنی اینکه بر طبق اصول و قواعد و قوانین هنر بونسای ساخته شده. بونسای را یک هنرمند بونسای که به صورت تخصصی کار میکنه و علم و هنرشو داره میسازه.
ساخت بونسای پروسه‌ایی زمانبر هست و چند سال طول میکشه. مراقب باشید هر گیاهی رو تحت عنوان بونسای نخرید.
پیش بونسای
پیش بونسای در واقع یک بونسای تکمیل نشده هست، یعنی هنوز فرم نهایی را نداره و نیاز هست چند سال دیگه از اون مراقبت شه تا تکمیل بشه. پیش بونسای معمولا به تعداد بالا توسط تولید کننده‌های بونسای ساخته میشه، و در اختیار علاقه‌مندان قرار میگیره.
پیش بونسای قیمت پایین‌تری نسبت به بونسای داره و برای کسانی که علاقه‌مند به ورود به دنیای بونسای هستند بسیار مناسب هست.چرا که پیچیدگی‌های اولیه ساخت بونسای رو نداره و کار را برای شخص علاقمند خیلی راحت‌تر کرده.
پایه بونسای
منظور از پایه بونسای، درختی هست که مستعد برای ساخت بونسای باشه، پایه بونسای رو بیشتر در نهال فروشی‌ها باید پیدا کرد. یک هنرمند بونسای پایه‌های مناسب رو از نهال فروشی میخره و چندسال روی اون کار میکنه تا اون رو تبدیل به بونسای کنه.
روشهای بدست آوردن بونسای
شما از چند طریق میتونید یک بونسای داشته باشید.بذر، قلمه، ریشه هوایی، نهال، پیش بونسای و بونسای
مراقب کلاهبردانی که بذر بونسای می‌فروشند باشید! هیچ چیزی به نام بذر بونسای وجود نداره. در واقع این افراد بذر درخت‌های معمولی رو چند برابر قیمت به شما می‌فروشند. بازهم تاکید میکنم بونسای یک هنر هست و پرورش بونسای زمانبر.
ساخت بونسای از بذر
یکی از زیباترین روش های بدست آوردن بونسای و رسیدن به کمال بونسای. البته در این راه نیاز به عمر نوح و صبر ایوب دارید! بعد از یادگیری کامل هنر بونسای با یک استراتژی دقیق و هرس های منظم و برنامه ریزی شده به ۱۰ تا ۱۵ سال زمان نیاز دارید تا به بونسای برسید. اما چیزی زیباتر از این هست؟
بذرهای بونسای را از طبیعت جمع آوری کنید و بونسای خودتون رو بسازید (:
ساخت بونسای از قلمه
یک روش متداول در تولید بونسای و پیش بونسای به صورت انبوه . این روش هم مثل بذر نیاز به زمان طولانی هست و بیشتر برای تولید انبوه مناسب است.
ساخت بونسای از ریشه هوایی
یکی از تکنیک‌های رایج در ساخت بونسای. در این روش از قسمتی از یک درخت بزرگ که برای ساخت بونسای مناسب است را انتخاب میکنیم و به روش ریشه هوایی اقدام به گرفتن ریشه میکنیم در فصل مناسب اون رو از درخت جدا میکنیم.این روش باعث تولید نباری (ریشه‌های سطحی) زیبایی میشه.همچنین از این روش برای کوتاه کردن ارتفاع بونسای هم استفاده میشه.
ساخت بونسای از نهال
خرید نهال یکی از روشهای پرطرفدار برای رسیدن به بونسای است در این روش شما باید با اصول باغبانی آشنا باشید. بهتره نهال‌هایی را انتخاب کنید که با شرایط نگهداری اونها آشنایی دارید و ترجیحا بومی منطقه شما هست. اگر نمیدونید کدوم گونه رو انتخاب کنید بهتره مقاله گونه‌های محبوب برای بونسای را مطالعه کنید.
مقاله : گونه های محبوب برای بونسای
(توجه: نگهداری و تیمار سوزنی برگ ها نیاز به تخصص و تجربه داره و برای افراد مبتدی توصیه نمیشه)
فرض کنیم شما برای بونسای به درخت انار علاقه دارید ابتدا باید تمام نیاز‌ها ، آفات ، شرایط نگهداری و اصول هرس اون رو یاد بگیرید. حالا به نهالستان میرید و به دنبال یک پایه خوب برای بونسای می‌گردید و اون رو میخرید.
خب حالا سوال اینه پایه خوب چیه ؟
برای اینکه بدونی پایه خوب چیه باید :
۱- دید خوبی نسبت به بونسای داشته باشی یعنی اینقدر عکس بونسای حرفه‌ایی دیده باشی که وقتی یک پایه خوب رو میبینی سریع آینده اون رو تصور کنی. این دید رو از کجا به دست میاری؟ جواب ساده هست با دنبال کردن هشتک #Bonsai در اینستاگرام، به همین راحتی.
اول پیج بونسایکار رو فالو کن و بعد هشتک رو فالوکن و هر روز عکس بونسای ببین.
۲- فرمهای بونسای رو باید بشناسی یعنی وقتی یک درخت دیدی بدونی این برای کدوم فرم مناسب هست،
فرم آبشاری ، ایستاده ، جارویی ، مورب و..
برای آشنایی با فرمهای بونسای می‌تونی یکی از کامل‌ترین مقاله‌ها در این زمینه رو در بونسایکار بخونی.
مقاله : فرمهای بونسای
در ادامه تعداد عکس از نهال‌هایی میزارم که مستعد بونسای شدن هستن.خرید یک پایه (نهال) خوب میتونه شما رو سالها جلو بندازه و شما در ۲ -۳ سال به یک بونسای مناسب برسید.
گاهی هم شما یک پایه یا نهال شکسته رو میخرید که شاید از نظر خیلی ها ارزشی نداشته باشه ولی از اون یک کار عالی یا شاهکار می‌سازید این به توانایی و دید شما بستگی داره. ساخت بونسای از نهال نیاز به تجربه و مهارت زیادی داره.
چندتا دیگه عکس از ساخت بونسای از پایه را با شما اشتراک میزارم.
بنظر من ساخت بونسای از نهال یک تیغه دولبه هست که میتونه باعث دلزدگی و ناامیدی شما در بونسای بشه (به دلیل نرسید به نتیجه مطلوب) و یا برعکس شما رو بشدت به بونسای علاقمند کنه.
نکته: سعی کنید تا زمانی تجربه کافی در زمینه بونسای پیدا نکردید با جمع‌آوری پایه‌های زیاد و نامناسب خودتون رو سردرگم نکنید.
پیش بونسای و بونسای
خرید بونسای یا پیش بونسای یکی از بهترین گزینه‌ها برای ورود به دنیای بونسای هست. چرا که با مشکلات ناشی از خرید پایه و… مواجه نمی‌شوید و هم از خرید خودتون لذت میبرید و هم کسب تجربه می‌کنید.
خرید بونسای یا پیش بونسای فقط مخصوص مبتدی‌ها نیست. بلکه خیلی از اساتید و هنرمندان حرفه‌ایی دنیا با خرید بونسای‌های عمداتا وارداتی از چین و ژاپن اونها رو از یک بونسای معمولی تبدیل به یک شاهکار میکنند. یکی از معروفترین بونسای‌های دنیا، یعنی افرا والتر پال از همین نمونه هست.
این بونسای توسط والترپال درسال ۱۹۹۳ در سوییس خریداری شده ، عکس زیر مربوط به سال ۱۹۹۳ هست.
اگر به داستان این بونسای علاقه دارید. از اینجا ” بونسای افرا والتر پال “ مطالعه کنید.
جمع بندی قدم اول
در پایان این بخش (قدم اول) دوست دارم دیدگاه دوست خوبم جناب آقای مجید حاج‌محمدی که در کانال هنر بونسای و باغبانی منتشر کرده رو با شما به اشتراک بزارم:
برای ساخت بونسای باید از کجا شروع کنم؟
این یک سوال مشترک در بین آغازگران راه پرورش و تربیت درختان مینیاتوری و علاقمندان یادگیری بونسای است.
برای شروع به کار ابتدا باید درخت مناسب تهیه کرد اگر برنامه بلندمدت داشته باشید کاشت بذر، قلمه زدن، خواباندیدن هوایی ( ریشه هوایی ) تهیه نشا و نهال جوان میتواند برای بدست آوردن درخت به شما کمک کند.
در کوتاه مدت و سریع ترین راه، خرید یک بونسای یا پیش_بونسای است.
پیش‌بونسای ( Pre_Bonsai ) چیست ؟
پری‌بونسای یا پیش‌بونسای پایه درختی است که چندین سال به قصد ایجاد بونسای هرس و تربیت شده تا گیاهی کوچک و مناسب برای ساخت بونسای از آن ایجاد شود.
پس یکی از بهترین روش های انتخاب پایه مناسب تهیه پیش‌بونسای است اشخاص و نهالستانهای محدودی هستند که اینکار را تخصصی انجام میدهند.
معمول ترین راه بجز موارد بالا تهیه و انتخاب درخت گلدانی مناسب از نهالستان ها گلفروشی ها و مراکز تولید گیاه است.
چه درختی انتخاب کنیم ؟
قبل از شروع به کار عملی ابتدا باید در مورد تعریف بونسای، انواع فرم های رایج بونسای و سبک ها و سایز های آن اطلاعات مناسب کسب کنید تا با دیدن درخت مناسب بتوانید آن را تشخیص دهید و انتخاب کنید.
میتوانید در دوره های آموزشی بونسای شرکت کنید.
میتوانید با جستجو و مطالعه و دیدن فیلم ها و تصاویر و آموزش های موجود در فضای مجازی و به کمک دیگر بونسایکارها که در شبکه های اجتماعی قابل دسترسی هستند یا احیانا گروه و انجمن بونسای در شهر شما دارند کار خود را پیش ببرید.
پس ابتدا آموزش و مطالعات مقدماتی را انجام دهید در قدم بعدی مکان پرورش و نگهداری خود را بررسی کنید.
بونسای هنر ساخت “مجسمه ای زنده” است و ما با موجود زنده ای مانند درخت سروکار داریم که باید حداقل نیاز های اولیه آن را تامین کنیم اگر در محیط آپارتمانی محدود بدون تراس، طاقچه بیرونی یا حیاط و فضای سبز محدود هستیم انتخاب های ما هم در مقایسه مکانی مانند باغ، ویلا و خانه حیاط دار محدود است.
با آموزش های اولیه و بررسی شرایط نگهداری میتوانیم تشخیص دهیم چه گونه های را برای بونسای و در چه سایزی میتوانیم انتخاب و پرورش دهیم، احتمالا در فضای پاسیو داخلی ۱مترمربعی درختی برای بونسای کاج سایز امپریال (سایز بزرگ) نمیتوانیم انتخاب کنیم اما میشود حداقل تعدادی درخت برای بونسای سایز شوهین و مام (سایز متوسط و کوچک) از سایر گونه ها انتخاب کرد.
در کنار ادامه مطالعه و بالا بردن دانش تئوری مان چه از طریق کلاس آموزشی و چه سایر منابع، قدم بعدی انتخاب درخت مناسب است، بعد از آشنایی با طرح های رایج سبک بونسای ژاپنی و دیدن نمونه کارهای موجود حالا با دید بهتری میتوانیم انتخاب کنیم.
همیشه به یاد داشته باشیم طرح کلی یک بونسای ممکن است در یک درخت معمولی بدون هرس پنهان باشد، با حذف قسمتهای از شاخه یا تنه میتوان به اسکلت اولیه یک طرح رسید.
در واقع بخشی از توانایی و هنر یک بونسایکار نمایان کردن زیبایی و استعداد نهفته در پایه انتخابی است این توانایی با بیشتر شدن تجربه و آشنایی بیشتر چشم و ذهن بونسایکار با اصول کلی فرم ها و الهام از مناظر و درختان موجود در طبیعت تکامل و گسترش پیدا میکند.
برای انتخاب پایه مناسب چه نکاتی را رعایت کنیم ؟
گونه مناسب پایه
پایه ای انتخاب کنیم که بومی یا سازگار با مکان پرورش و نگهداری ما باشد تا نیاز به هزینه اضافی برای نگهداری آن نداشته باشیم.
اصولا بونسای کوچک شده یک درخت در طبیعت است فضای بیرونی و داخلی معنایی ندارد اما از زاویه نگاه ما با توجه به قابلیت های نگهداری تعداد محدودی از گونه های گرمسیری در فضای منزل، آنرا به داخلی و بیرونی تقسیم میکنیم؛ اگر فضای باز با گردش هوای تازه و نور مستقیم ندارید مانند یک آپارتمان کوچک، باید از بین گونه های آپارتمانی پایه مناسب انتخاب کنید، در این مکان نمیتوانید بونسای درخت سیب پرورش دهید چون گیاه بیرونی است.
در انتخاب گونه های بیرونی (بومی-سازگار) علایق شخصی بسیار تاثیر گذار است درختان خزاندار، درختان همیشه سبز، درختان دارای میوه و گل، درختان مخروطدار مانند انواع کاج ها و سروها و.. هر شخص با توجه به علایق خودش ممکن است درخت خاصی را انتخاب کند هیچ اشکالی ندارد اما باید چند ویژگی درخت انتخابی را بطور کلی مد نظر قرار دهید:
برگها بطور طبیعی ریز و کوچک باشد. اندازه میوه‌ها یا گلها بطور طبیعی کوچک باشد.
بونسای هنر ایجاد تناسب در مقیاس کوچک است تصور کنید بونسای کوچک و زیبایی ۲۰ سانت ارتفاع دارد داشتن گل یا میوه های درشت ۱۰ سانتی کاملا تو ذوق بیننده میزند و جالب نیست. پس با انتخاب درست در ابتدای کار این مشکل را برطرف کنیم.
بیشتر درختان بعد از سالها تربیت و نگهداشتن در ارتفاع کم، فضای رشد محدود و پس از ایجاد تعداد سرشاخه های زیاد به مرور تا چندین برابر اندازه اولیه برگهای خود را کوچک میکنند. اما در مورد گلها و میوه ها این تغییر اندازه، زیاد محسوس و مناسب نیست.
نکات عمومی انتخاب پایه
اطمینان از سلامت و شادابی گیاه که نشانه های آن ریشه پر بودن گیاه در گلدان (حداقل ۶ماه تا یکسال از زمان گلدانگیری گذشته باشد)
پر شاخ و برگ باشد.
نداشتن آفت و بیماری که با توجه کردن به برگها و تنه میتوان فهمید.
نکات تخصصی انتخاب پایه
درختی انتخاب کنید که قابلیت هرس پذیری خوبی داشته باشد.
درختی انتخاب کنید که پوست تنه آن خوش نقش باشد یا دارای چین و چروک کهنسالی باشد.
درختی انتخاب کنید که در محل طوقه، ریشه های سطحی قوی و زیبایی داشته باشد.
درختی انتخاب کنید که تنه آن از سطح خاک به بالا حالت مخروطی (دوکی شکل) باشد.
درختی انتخاب کنید که در ارتفاع طرح ذهنی مورد نظر شما شاخه جانبی داشته باشد.
اگر درخت انتخابی نیاز به هرس خیلی سنگین مانند سربرداری زیاد دارد، یا در زمین کاشته شده و نیاز به جابجایی دارد، فصل خرید را در نظر بگیرید مثلا در تابستان شاید نشود اینکار را انجام داد.
موارد تخصصی انتخاب پایه که مرور کردیم یک ضرورت آرمانی برای شروع سریع به فرمدهی و کوتاه شدن روند ساخت بونسای است. اما همیشه پیدا کردن درختی که ریشه سطحی خوب، تنه مخروطی با پوست کهنسال و شاخه های مناسب در ارتفاع کم داشته باشد برای علاقمندان شاید ساده نباشد و لازم باشد نهالستانها، گلخانه ها و باغات زیادی را چندین بار بررسی کنید. اما از ویژگیهای بونسایکار خوب، داشتن انرژی و پشتکار بالا برای پیدا کردن درخت مناسب است.
ارزشش را دارد شک نکنید، در آینده با نگاه به درختان کوتوله دلفریبتان درک خواهید کرد یکی از دلایل رضایت و موفقیت شما در خلق زیبایی، صرف زمان و انرژی اولیه توام با صبوری و پشتکار در بدست آوردن درختی دارای ویژگیهای تخصصی انتخاب پایه مناسب است.
در بونسای سالهای زیادی صرف تربیت درختان میشود تا آن حس شگفت انگیز “درختی مسن و بالغ در اندازه ای کوچک” را منتقل کند، بهترین میانبر برای کم شدن این زمان انتخاب پایه مناسب ایست که بخشی از این زمان را قبل از انتخاب شما طی کرده باشد.
نتیجه پایانی : فرم های رایج بونسای ویژگیها و قوانین آن را بشناسید. این مطلب درستی است که؛ بونسای از درختان در طبیعت الهام گرفته میشود و بونسای ساخت درختی در اندازه کوچک است، اما هر شکل و هر فرم درختی کهنسال در طبیعت عینا در بونسای پیاده نمی‌شود، در واقع در سبک بونسای ژاپنی یک سری اصولی برای نمایش و آرایش درخت وجود دارد که با شناخت آن اصول میتوانید از درختان طبیعت ایده بگیرید و با تغییراتی منطبق با اصول بونسای آن را در گلدانی کم عمق بسازید و به نمایش بگذارید.
با شیوه های درست هرس کردن و استفاده از ابزارهای مخصوص جهت کارهای تخصصی بیشتر آشنا شوید اصول هرس صحبح را بیاموزید.
با مطالعه بیشتر، شیوه های فرمدهی و بخصوص اصول سیمبندی را در بونسای بیاموزید.
از اینجا به بعد باید دانش باغبانی و نگهداری از درختان را بیشتر بیاموزید اطلاعات صحیح در مورد خاک، آبیاری، نیازهای درخت، مقابله با بیماریها و آفات احتمالی به شما کمک میکند تا سلامت، شادابی و رشد پیش_بونسای خود را تامین کنید.
قدم دوم
در این بخش بهتر کمی با هنر ، زیبایی شناسی و فرهنگ شرق آشنا بشویم و کمی در مورد تناسبات در بونسای صحبت کنیم.
زیبایی شناسی در بونسای
زیبایی شناسی در بونسای تا حدود زیادی به فرهنگ و سنت ژاپنی و ویژگیهای فرهنگی ژاپن به ویژه فرهنگ ذن بودیسم و بیان وابی و سابی بر‌می‌گردد.
ژاپنی ها در طول قرن‌ها تمرین، ساخت و نگهداری بونسای، برخی از دستوالعمل‌های زیبایی شناسی را به صورت قانون در آورده‌اند.
برخی از المان‌های زیبایی شناسی را در اینجا به اختصار توضیح میدم.
سبک های بونسای
سبکها یا فرمهای بونسای در واقع یک روش طراحی کلیدی برای بونسای است. سبک‌های بونسای تعدادی از ویژگیهای اصلی بونسای مثل زاویه و صاف بودن تنه، قرارگیری شاخه‌ها ، تعداد درختان در ظرف بونسای را شرح میدهد.سبکها نوعی از توصیف را برای نمونه‌های بونسای ارائه میدهند و به طراح کمک میکند تا طرح توسعه برای یک درخت را قبل از بونسای بسازد.
نمونه درخت آموزش نیافته (درخت خام) ممکن است دارای خصوصیاتی باشد که سبک‌های خاصی را پیشنهاد یا رد کند. طراح میتواند قبل از شروع به طراحی بونسای، سبکها و فرمهای استاندارد را در مقابل خود قرار دهد تا مشخص کند چه شاخهایی را حذف یا تغییر شکل دهد و چه شکل و طرحی را برای تنه و شاخه ها در نظر بگیرد.
مانند همه قوانین یا دستورالعمل های زیبایی شناسی ، سبک‌های استاندارد بونسای میتواند، یک طراح بونسای را راهنمایی کند، اما کاملاً قطعی نیستند. گونه بونسای ، سن درخت ، زمان شروع کار بونسای ، شکل و ساختار از قبل موجود درخت ، حتی آموزش و تجربه هنرمند بونسای ، به شدت بر شکل بونسای حاصل، تأثیر می گذارد.
اصول زیبایی شناسی کلی
هدف اصلی زیبایی شناسی بونسای ایجاد درختان مینیاتوری با ظاهر یک درخت کامل از نظر سن ، شکل ، نسبت‌ها و جزئیات کلی آنهاست.
بونسای یک درخت تک و کوتوله در یک ظرف کوچک است که از نظر ظاهر یک درخت بالغ است، اما یک درخت کاملا طبیعی نیست و طراح یا هنرمند برای تقویت یا اغراق در سن ظاهری درخت، شکل و سطوح آن را دستکاری میکند.
اثری از هنرمند نیست
به صورت خلاصه در بونسای نباید هیچ اثری از زخم بر روی درخت باشد و یا آنها را در پشت درخت مخفی کرد، آثار سیم بندی نباید بر روی شاخه ها دیده شود و شاخه های شکسته باید به صورتی باشد که گویی اثر صاعقه یا شکست طبیعی است.
از جمله موارد دیگری که در زیبایی شناسی بونسای مطرح است شامل : تعادل در بینایی ، نسبت بین عناصر ، کوچک سازی ، عدم تقارن ، گسترش شاخه ، نباری ، چوب مرده و…میتوان اشاره کرد.
برای مطالعه بیشتر پیشنهاد میدم حتما مقاله های زیر را مطالعه کنید.
مقاله : تناسبات طلایی و زیبایی شناسی در بونسای
در ویکی پدیا بخوانید : Bonsai aesthetics
فرهنگ شرق
فرهنگ ژاپنى محصول میراث فرهنگى شرق است و از این جهت که میل به درون (زیبایى درونى) دارد و آن را به شکوه و جلال بیرونى و زیبایى ظاهرى ترجیح میدهد منحصر به فرد است .
هنر ژاپن (و چین) ، ساده ، دقیق ، شفاف ، ظریف و پراز خویشتن دارى ژرف و عمیق هوشمندانه ایست که نماینده زمینه ذهن هنرمند است و در عین حال وحدت و یکپارچگى را با نظم ساده اى در بالاترین سطح ، به زبان سکوت و بى‌زبانى بیان میکند .
حس زیبایى شناسی خاص ژاپنی‌ها که در مفاهیمى مثل miyabi (زیبایى فاخر) ، mono no aware (همدلى با طبیعت) ، wabi (ناتوانى و تنهایى) و sabi (زیبایى تنهایى و سادگى فاخر) بیان میشود ، جهانى را با هماهنگى زیبایى شناختى و عاطفى القا میکند.
“وابى” در واقع فقر است یا به عبارتى همرنگ نشدن با جماعت و زندگى در سکوت و آرامش و سادگى و احساس حضور ناب در دل و این چیزى است که جوهر وابى را تشکیل میدهد.
“سابى” در لغت به معناى تنهایى و خلوت است . تنهایى به راستى طالب نظاره‌ى درون است و نه در خور نمایش . سادگى چیز دلپذیر و جذابیست که هنوز وقارى دارد و مانع نزدیکى بیش از حد انسان به آن میشود . وقار نامزاحم و سادگى بى‌پیرایه ، که همگى اینها ریشه در طبیعت و رفتار بى‌هیاهویش دارد .
ادامه این مقاله را در لینک زیر مطالعه کنید.
مقاله : نوشتارهایی بر فرهنگ شرق
تناسبات در بونسای
پیشنهاد میدم در مورد نسبتهای طلایی و اعداد فیبوناچی کمی مطالعه کنید به صورت خلاصه :
نسبت طلایی یک نسبت ریاضی است که در طبیعت به وفور یافت میشود و زمانی که آن را در اثر خود به کار میگیرید بدون شک ترکیبی جذاب و طبیعی را خلق می‌کنید. این نسبت به نام‌های میانگین طلایی، قطعه طلایی و حرف یونانی فی نیز شناخته میشود.
بر مبنای سری فیبوناچی، نسبت طلایی رابطه بین دو نسبت است. اعداد فیبوناچی که در بسیاری از عناصر در طبیعت قابل ردیابی هستند، یک نسبت ۱ به ۱.۶۱ را دنبال میکنند. این همان چیزی است که نسبت طلایی نامیده میشود. از آنجایی که این نسبت در طبیعت بسیار رایج است، زمانی که چشم ما اثر و طراحی را که در آن نسبت طلایی بکار برده شده می‌بیند ناخودآگاه بیشتر جذب میشود.
توالی اعداد فیبوناچی :
۰، ۱، ۱، ۲، ۳، ۵، ۸، ۱۳، ۲۱، ۳۴، ۵۵، ۸۹، ۱۴۴، ۲۳۳، ۳۷۷ …
اما کاربرد این اعداد در بونسای چیست ؟ به چند عکس بعدی توجه کنید.
شکل ۱ : تصویر پایین سمت راست به مارپیچ طلایی یا مارپیچ فیبوناچی (همان نسبتهای طلایی) مشهور هست.تطابق برخی از بونسای‌های ژاپنی رو با این مارپیچ دقت کنید.
شکل ۲ : کاربرد مارپیج طلایی در هرس را مشاهده کنید.
فاصله بین شاخه‌ها ، قرارگیری شاخه‌ها، طول شاخه‌ها و تراکم راس درخت با توجه به نسبتهای طلایی رعایت شده.
شکل ۳ :در تصویر سمت چپ ، از پایین به بالا تعداد زیاد شدن شاخه‌ها را مشاهده کنید. در ابتدا تنه اصلی سپس ۲ شاخه بعد ۳ -۵ و… و درجهت بالا به پایین نسبت قطور شدن شاخه‌ها.
در تصویر سمت راست شکل ۳ به این نکات توجه کنید.
نسبت قطر درخت به عمق گلدان
ارتفاع کل درخت نسبت به قطر
مکان قرارگیری اولین شاخه
مکان قرار گیری درخت نسبت به اطراف گلدان و…
در مورد جنبه هنری و تناسبات در بونسای مطالب زیادی هست که بخشی از اون خارج از حوصله این مطلب هست، سعی میکنم در آینده نزدیک مطالب بیشتری در این مورد بنویسم. فکر میکنم برای شروع همین اندازه کافی باشه.
نکته : با تمرین و کسب تجربه و دیدن نمونه کارهای با کیفیت کم کم دید شما به سمتی میره که نیاز به حفظ کردن یا اندازه گیری با سانتی متر برای رعایت این نسبت ها ندارید و درخت رو که ببینید به صورت چشمی هرس رو انجام میدید ولی در ابتدا کار آشنایی با این قوانین ضروری هست.
قدم سوم
در قدم سوم مراحل ساخت بونسای رو با هم پیش می‌بریم.
مراحل ساخت بونسای
هرس و فرم دهی اولیه
در قدم اول توضیح دادم که باید با فرمهای بونسای آشنا باشید و مقاله مرتبط رو معرفی کردم ، اگر مطالعه نکردید حتما مقاله فرمهای بونسای رو با دقت مطالعه کنید.
فرض براینه که شما با فرمهای بونسای آشنا هستید. این سبکها و فرمها بر اساس سالها تجربه و مشاهده طبیعت بدست اومده. عکس زیر رو با دقت ببینید. سبک‌های مختلف رو در همین عکس مشاهده می‌کنید از چوکان و مویوگی تا کنگای.
تمرکز ما در این قسمت روی پایه (نهال) هست. اگر بونسای یا پیش بونسای خریداری کردید که بیشتر این کارها را بونسایکار انجام داده.
اولین کار شما در نهالستان پیدا کرده پایه مناسب هست که پیشتر توضیح دادم.
بعد از خرید پایه یا نهال باید تصمیم به هرس (در فصل مناسب) و فرم دهی اولیه کنید. خود درخت به شما میگه که استعدادش در کدوم فرم استاندارد هست. کامل درخت رو نگاه کنید با چرخش گلدان و چپ و راست کردن بهترین زاویه برای نمایش درخت رو پیدا کنید. از فرمهای استاندارد کمک بگیرید و در صورت نیاز طرح درخت رو نقاشی کنید و از اون طرح برای هرس استفاده کنید.
نکته : در بونسای یک رخ اصلی داریم که درخت در اون زاویه برای نمایش قرار میگیره
خاک گلدان رو تا رسیدن به نباری ( اتصال ریشه به تنه) کنار بزنید. حالا براساس فرمهای استاندارد و نسبت های طلایی شروع به هرس کنید. ۶ الی ۷ برابر قطر درخت ارتفاع نهایی درخت هست و یک سوم ابتدایی هم باید بدون شاخه باشه.
اگر درخت خیلی بلند هست اون رو از ارتفاع مناسب کوتاه کنید . و در فصل رشد بعدی مجدد شاخه گیری کنید.
نکته : انجام هرس های سنگین باید در فصل خواب درخت و در اواخر زمستان انجام شود.
نکته مهم : در سوزنی برگها در صورتی درخت فاقد برگ (سوزن ) باشه و اون شاخه یا تنه رو قطع کنید، درخت یا شاخه هرس شده خشک میشه.
در صورتی تازه کار هستید بر روی سوزنی برگها مثل انواع کاج ، سرو و… کار نکنید.
نکات کلی در مورد تنه درخت :
۱- ارتفاع درخت باید ۶ تا ۷ برابر قطر طوقه درخت باشه.
۲- تنه باید دارای تیپر باشد. تیپر به حالت مخروطی و دوکی شکل تنه گفته میشه که در پایین‌ترین قسمت اندازه تنه بزرگ‌تر هست و هر چه از پایین تنه به سمت بالا می‌ریم اندازه تنه به تدریج کمتر و باریک‌تر میشه.
۳- راس درخت به سمت ببینده خم شه.
۴- یک درخت فقط باید یک راس داشته باشه.
۵- پیچ و خم و مارپیج های متوالی و خارج از قاعده بونسای خسته کننده هست و نباید تنه به این شکل باشه
۶- منحنی و خم‌های تنه و شاخه نباید به شکل سینه کبوتر و ابرو باشه.
۷- انتهای برش شاخه‌ها نباید بر روی تنه قرار بگیره.
۸- در صورت کاهش ارتفاع تنه اصلی را به صورت ۴۵ درجه برش بزنید.
در ادامه ۲ قسمت از فرمدهی اولیه پیش بونسای زیتون را قرار میدم. فیلم رو بدقت ببنید.
هرس اولیه کاری هست که باید با دقت و حوصله انجام بشه. در مورد هرس عجله نکنید، چند روز فکر کنید و بعد دست به قیچی بشوید.
قسمت دوم فرمدهی اولیه پیش بونسای زیتون.
هرس ریشه
هرس ریشه یکی از مراحل مهم در ساخت بونسای هست. این مرحله با توجه به اینکه شما چه پایه‌ایی تهیه کردین متفاوت هست.
اگر شما یک پیش بونسای یا بونسای خریده‌اید، مراحل اولیه توسط بونسایکار انجام شده و شما باید زمان هرس ریشه رو از بونسایکار بپرسید. فرض کنید بونسای شما ۵ ماه پیش توسط بونسایکار هرس ریشه و تعویض گلدان شده. با توجه به سن، اندازه گلدان و گونه بونسای، بونسای شما نیاز به هرس در ۲ سال آینده دارد.
به منظور هرس ریشه بونسای در فصل مناسب به میزان ۳۰ تا ۴۰ درصد ریشه رو هرس کنید و بونسای رو در یک گلدان یک سایز بزرگ قرارداده و از خاک تازه مخصوص بونسای استفاده کنید.
نکته: اینکه چند سال یکبار باید بونسای رو هرس ریشه کنیم یا در چه فصلی اینکار رو انجام بدیم در هر گونه‌ایی متفاوت هست. اما در یک حالت کلی زمان هرس ریشه و تعویض خاک برای گونه‌های بیرونی اواخر زمستان و در اسفند ( بعد از رفع یخبدان و قبل از جوانه زنی درخت ) و برای گونه‌های داخلی ( آپارتمانی ) اوایل بهار و در فروردین هست . این موارد رو در صفحه اختصاصی هر بونسای در اطلس بونسای میتونید مشاهده کنید. این صفحه به مرور بروزرسانی میشه.
صفحه : اطلس بونسای
حالت بعدی این هست شما یک پایه یا نهال رو خریدن. در این حالت مراحل کمی دشوارتر هست. برای درخت‌های بیرونی هرس ریشه باید در اواخر زمستان و بعد از رفع یخبندان انجام بشه. در اکثر مناطق کشور این فصل اسفند هست.
روند کار به این صورته که درخت رو از گلدان خارج می‌کنید و خاک رو از ریشه جدا می‌کنید و سپس ریشه رو با آب می‌شورید (در صورت نیاز) تا خاک کاملا جدا شه. توجه کنید در صورتی درخت در خاک مناسب باشه، خاک براحتی از ریشه جدا میشه ، اما خیلی از درخت‌ها را در نهالستانها در خاک رس میکارن که شبیه به چسب به ریشه می‌چسبه در اینصورت نیاز هست با فشار آب خاک‌های اضافی رو از اطراف ریشه بشورید.
نکته مهم :
۱- بهتر هست در سوزنی برگها تمام خاک جدا نشه.و ریشه با آب شسته نشه
۲- تاکید میکنم در صورتی تجربه کافی ندارید روی سوزنی برگ ها کار نکنید و روی درختان خزان کننده کار کنید.
حالا محلی که بیشتر میزان ریشه دور تنه رو داره (طوقه ریشه ) انتخاب می‌کنید و زیر این قسمت رو قطع کنید. در واقع باید ریشه عمودی درخت رو قطع کنید تا درخت در گلدان تخت قرار بگیره. محل بردیگی رو چسب هرس بزنید.
در مرحله بعد ریشه های خیلی بلند و ریشه های قطور رو قطع کنید تا درخت ریشه‌های مویی جدید تولید کنه
دقت کنید تمام ریشه‌ها رو حذف نکنید.
در ادامه فیلم آموزشی قبلی، قسمت سوم که مربوط به هرس ریشه و تعویض گلدان میشه رو ببینید.
نکات طلایی :
۱- شما باید همیشه تناسب بین ریشه و شاخسار درخت رو حفظ کنید. بین اندام زمینی و هوایی باید تعادل برقرار باشه
۲- بعد از هرس ریشه برخی از اساتید درخت رو به مدت چند ساعت در محلول های مختلفی از جمله محلول ضدقارچ یا آنتی استرس یا محرک ریشه قرار میدن.
خاک بونسای
بعد از هرس ریشه باید درخت رو در گلدان بکارید. برای اینکار باید از قبل خاک مناسب و گلدان مناسب رو تهیه کرده باشد.
خاک یکی از مهمترین اجزا بونسای هست. ترکیب اشتباه خاک میتونه باعث خشک شدن درخت بشه.
تقریبا هر هنرمند و استاد بونسای از ترکیب خاک مخصوص خودش استفاده میکنه.
خاک بد چیست؟
هر خاکی که زهکشی مناسب نداشته باشد. یعنی شرایطی که آب اضافی درون خاک باقی بماند. هرچقدر زهکشی خاک بهتر باشد آب اضافه سریعتر از زیر گلدان خارج میشود. باقی ماندن آب در طولانی مدت میتواند باعث پوسیدگی ریشه شود (ریشه های بونسای به پوسیدگی بسیار حساس است ).
اجازه بدید یک نکته رو اینجا بگم. کوکوپیت به تنهایی برای بونسای سمه. کوکوپیت هیچ مواد مغذی نداره و رطوبت رو به شدت نگه می‌داره که اصلا خوب نیست.
ژاپنی ها از آکاداما که نوعی رس پخته معدنی هست استفاده میکنن که البته در ایران و خیلی از نقاط دنیا پیدا نمیشه.
نکته مهم در خاک بونسای اینه زهکشی بالایی داشته باشه تا اکسیژن به ریشه ها برسه. و ضمن اینکه آب اضافی رو از گلدان خارج میکنه رطوبت رو هم بخوبی نگه داره.
با توجه به منطقه و شرایط آب و هوایی ، اندازه گلدان و البته نوع درخت و کلی چیز دیگه !! خاک ها از ترکیبات مختلفی تشکیل میشه. به طور مثال :
در شمال کشور به علت رطوبت بالا و بارندگی زیاد مواد زهکش خاک باید بیشتر باشه ولی در شهرهای خشک مواد نگهدارنده رطوبت بیشتر باید باشه
درخت انار به خاک اسیدی حساس هست پس نباید از پیت ماس در ترکیب خاک انار استفاده شه ، آزالیا خاک اسیدی نیاز داره پس باید از پیت ماس بیشتری استفاده کنید.
سوزنی برگ ها به خاک با زهکشی بالا نیاز دارن و کارمونا رطوبت خاک رو نیاز داره و…
این موارد رو باید با مطالعه نیاز درخت یاد بگیرید و سپس خاک مناسب درخت رو آماده کنید. برای اینکه دربحث خاک به درجه استادی برسید حتما مقاله زیر را مطالعه کنید. نویسنده این مقاله گراهام پاتر هست که توسط آقای شاهرخ رحیمی ترجمه و در کانال انجمن بونسای کرمانشاه به اشتراک گذاشته شده.
گلدان بونسای
از نظر تکنیکی تا زمانی که درخت در گلدان بونسای قرار نگیره بونسای نیست! انتخاب گلدان برای بونسای، کار ساده‌ای نیست. اما یک گلدان یک گلدان است ، درسته؟ نه دقیقا.
گلدان بونسای صرفا به دلیل زیبایی شناسی انتخاب میشه. گلدان بونسای دسته بندی‌های مختلفی از جمله: ابعاد ، شکل (دایره، مستطیل، بیضی، ایستاد یا تخت و… ) ، رنگ و بافت، لعاب و… داره و انتخاب گلدان یک موضوع مهم و حساس در بونسای ژاپنی هست. اما متاسفانه ما به این گلدان‌ها در ایران دسترسی نداریم. گلدانهای بونسای استاندارد در ایران بسیار کمیاب و گران قیمت هستند. پس ما بدنبال گلدان جایگزین هستیم.
گلدان تکمیل کننده بونسای هست و باید متناسب با بونسای باشه. استفاده از رنگ‌های تند در گلدان بونسای مناسب نیست چرا که گلدان نباید ذهن ببینده را از بونسای پرت کنه.
در بحث گلدان یک موضوع مهم هست. استفاده از گلدان تعلیمی یا گلدان بونسای. تفاوت این دو در اندازه گلدان هست به صورت که گلدان تعلیمی برای زمانی استفاده میشه که ما قصد داریم رشد درخت رو افزایش بدیم.
در گلدان تعلیمی رشد درخت سریعتر هست و میشه فشار بیشتری به درخت آورد. اما در گلدان بونسای رشد درخت کندتر هست و حساستر چرا که فضای رشد ریشه در گلدان بونسای محدود هست .هر چه اندازه گلدان کوچکتر باشه سرعت رشد هم کمتر هست.
معمولا ابتدا بونسایکار درخت رو در گلدان تعلیمی فرمدهی میکنه و بعد از چند سال اون رو به گلدان تخت منتقل میکنه. استفاده از نوع گلدان به استراتژی بونسایکار مربوط میشه.
گلدان تعلیمی میتونه هر چیزی باشه. گلدان معمولی یا یک سبد یا جعبه چوبی. فقط باید فضای رشد برای درخت را تامین کنه.
برای آشنایی بیشتر با گلدانهای استاندارد مقاله زیر رو مطالعه کنید. منبع این مقاله کتاب جان ناکا هست و ترجمه آقای یونس ظفری. این مقاله هم در کانال خوب انجمن بونسای کرمانشاه به اشتراک گذاشته شده.
دانلود کتاب انتخاب گلدان بونسای
فیلم آموزشی زیر نحوه تعویض گلدان بونسای هست.
بعد از فرم دهی اولیه و هرس ریشه، درخت رو در گلدان بکارید و یک فصل را به درخت اجازه رشد آزادنه بدید تا درخت قوی و آماده مرحله بعد بشه.
سیم بندی
یکی از مهمترین موارد در فرمدهی سیم بندی هست. چندتا نکته رو در مورد سیم بندی میگم و یک کتاب خوب وفیلم آموزشی توسط گراهام پاتر رو در آخر میزارم.
بعد از گذشت حدودا ۲ ماه از سیم بندی باید مدام درخت را چک کنید تا سیم‌ها به داخل تنه فرو نرفته باشه . اگر این اتفاق افتاد سیم‌ها را باز کنید و بعد از گذشت یک مدت دوباره ببندید.
بسته به نوع و سن درخت و قطر شاخه از ۲ ماه تا ۲ سال و بیشتر نیاز هست سیم روی درخت باقی بمونه .
زمان مناسب سیم بندی بهار هست. در صورتی درخت تا فصل سرما و زمستان شاخه حالت نگرفت بهتر سیم‌ها باز بشه و بهار مجدد بسته شه . سیم‌ها سرمای زیادی رو به شاخه منتقل میکنن و ممکن باعث خشک شدن شاخه بشه.
در صورتی قرار سیم ها مدت زمان زیادی روی شاخه قرار بگیره و فشار زیادی رو شاخه بیاد باید قبلش حتما با رافیا شاخه رو کاور کنید. این کار بیشتر برای شاخه های قطور استفاده میشه.
سیم بندی فشار زیادی به درخت میاره و باعث پاره شدن سلولها و آوند‌های شاخه میشه. پس نباید خمیدگی‌های زیادی به شاخه وارد کرد. همزمان چندکار را روی درخت انجام ندین مثلا بعد از هرس ریشه سیم بندی رو انجام ندین.
یک روش مناسب اینه بعضی شاخه ها به روشش کششی با نخ یا سیم به لبه گلدان ببندید.
نکات بیشتر رو در مقاله زیر مطالعه کنید. منبع این مقاله کتاب جان ناکا هست و ترجمه آقای یونس ظفری. این مقاله هم در کانال خوب انجمن بونسای کرمانشاه به اشتراک گذاشته شده.
دانلود کتاب آموزش سیمبندی بونسای
فیلم آموزشی سیمبندی بونسای توسط گراهام پاتر
توسعه
هرس برای حفظ شکل بونسای ضروری هست . در صورتی که هرس به شکل مناسب در بونسای انجام بشه باعث ایجاد شاخه‌های متراکم و برگ های کوچک میشه در غیر این صورت شاخه‌ها بلند شده و بونسای از فرم خودش خارج میشه.
“هرس شاخه برای ایجاد تعادل بین ریشه و شاخسار بسیار مهم است “
چند نوع هرس بونسای را با هم بررسی میکنیم
هرس فرم دهی
در این نوع هرس شاخه های اضافی که فرم بونسای را بر هم می‌زنن حذف می‌شون. شاخه‌هایی که از نقاط نابجا سبز شدن، پاجوش‌ها و…
هرس نگهداری
این نوع از هرس رشد اضافی و بلند شدن بیش از حد شاخه‌ها را کنترل میکنه تا شکل و فرم بونسای حفظ شه.
تنک کردن
از این روش برای کم کردن تراکم تاج یا پد ها استفاده میشه تا نور بیشتری به داخل تاج درخت بتابه. کمبود نور باعث مرگ جوانه های داخلی میشه. علاوه بر اون تراکم زیاد زیبایی شاخه های داخلی رو کم میکنه.
پنچینگ (Pinching)
این روش بدون قیچی انجام میشه و با استفاده از انگشت یا ناخن جوانه‌های انتهایی رو فشار می‌دیم که باعث تولید جوانه‌های جدید در طول شاخه و بالا رفتن تراکم تاج یا پدها در بونسای میشه. روش عالی برای افزایش تراکم تاج در پورتولاکاریا (جید ) هست .
هرس برگ
هرس برگ معمولا در درختان پهن برگ انجام میشه. در این روش کل برگ های درخت چیده شده و هدف از این کار کوچک کردن و جوان سازی برگ های درخت در میانه فصل رشد و رکود تابستانه هست.
به طور معمول ، هرس کامل برگ سه هفته قبل از مسابقات و نمایشگاه های بونسای انجام میشه.
” توجه! هرس برگ فشار زیادی به بونسای وارد میکند و هر ۲ سال یکبار بر روی بونسای‌های سالم و ریشه پر انجام میشود. این نوع هرس به افراد مبتدی یشنهاد نمی‌شود “
مراقبت از بونسای
بعد از ساخت بونسای مهمترین کار نگهداری و مراقبت و توسعه‌ی بونسای هست. فراموش نکنید ارزش اصلی یک بونسای به مدت زمان نگهداری اون هست. در ژاپن، بونسای‌های اصیل از نسلی به نسل بعد منتقل میشن.
بونسای معروف ۴۰۰ ساله متعلق به آقای ماسارو یاماکی است که در سال ۱۹۷۶ بعنوان هدیه به کشور آمریکا داده شد. این گیاه اکنون در باغ گیاه شناسی ملی آمریکا در واشنگتن نگهداری می شود.
آبیاری بونسای
توجه: نکات آموزشی زیر با فرض استاندارد بودن خاک بونسای در نظر گرفته شده. منظور از خاک استاندارد خاک با زهکشی بالا و دانه بندی شده هست که پیش تر توضیح داد شد.
آبیاری بونسای باید بصورتی باشه که آب از زیر گلدان خارج شه، در غیر اینصورت به دلیل املاح موجود در آب خاک گلدان به مرور شور میشه و بونسای را ضعیف میکنه.
هر چند وقت یکبار بونسای را در ظرفی قرار بدهید و تا لبه گلدان آب به داخل ظرف بریزید. بعد از چند دقیقه گلدان را خارج کنید.دلیل این کار اینه بعد از مدتی ریشه‌ها در گلدان متراکم شده واجازه ورود آب به گلدان رو نمیدن همچنین این کار باعث میشه املاح اضافی خاک را از گلدان خارج میکنه (زمانی که با کوددهی زیاد باعث ایجاد تنش در بونسای و شوری خاک شده‌اید با چند بار تکرار این روش میتونید خاک شویی انجام بدید).
در آبیاری بونسای نمیشه از دستورالعمل دقیق و روتینی برای همه استفاده کرد، چرا که شرایط نگهداری، دما و رطوبت محیط، نوع خاک و … متفاوت هست. هر زمان سطح خاک بونسای خشک شد آبیاری کنید.
در تابستان و شهرهای خشک اگر بونسای خود را در بیرون از خانه نگهداری می‌کنید، حتما خاک گلدان خود را خصوصا بعدازظهر چک کنید، گاهی بونسای نیاز به دو بار آبیاری در روز داره.
از افراط یا تفریط در آبیاری پرهیز کنید، خاک همیشه خیس و هـمیشه خشک بشدت به بونسای شما صدمه می‌زنه. متناسب با نیاز بونسای به آن آب بدید.
با حوصله و دقت به بونسای خود آب بدید. گلدان بونسای بخاطر کوچک بودن و فشردگی ریشه و خاک مقدار کمی جذب آب داره و امکان خشک ماندن خاک در تابستان وجود داره.
آبیاری بهتره با آب مانده و هم دمای محیط و بدون کلر انجام بشه. برای افزایش رطوبت از سینی سنگ ریزه یا جزیره استفاده کنید و از اسپری آب بر روی برگها غافل نشوید. ( اسپری آب بهتره با آب تصفیه و فاقد املاح انجام شه)
سینی سنگ ریزه یا جزیره، ظرفی حاوی سنگ ریزه هست که داخل اون و تا لبه سنگ ها آب ریخته میشه و گلدان بونسای رو روی سنگ ها قرار میدن به صورتی کف گلدان با سطح آب برخورد نداشته باشه. این کار به افزایش رطوبت اطراف بونسای کمک میکنه.
تغذیه و کوددهی بونسای
ریشه‌های بونسای در فضایی محدود رشد میکنه پس مثل درختان در طبیعت یا گلدانهای بزرگ دسترسی به منابع غذایی نداره پس باید به صورت مرتب با کود تغذیه بشه.
در خیلی از کشورها کودهای کندرهش ارگانیک وجود داره که در سبد‌هایی روی خاک قرار میدن و با هر آبیاری بونسای تغذیه میشه و بعد از مدتی این کودها تعویض میشن.
اما دسترسی به این نوع کود برای ما مقدور نیست. پس از کودهای NPK مایع و پودری استفاده میکنیم. برای اینکه برنامه کوددهی پیچیده نشه در یک فرآیند کلی در صورتی درخت کمبودی نداشته باشه از یک برنامه روتین کوددهی استفاده میکنیم.
برنامه کوددهی به این صورت هست که هر ۱۵ روز یکبار از ابتدای بهار کوددهی شروع میشه تا اواسط پاییز. بهتر هست یک مدت قبل از بخواب رفتن درخت کوددهی رو قطع کنیم.( در مورد بونسای داخلی مثل فیکوس برنامه کوددهی رو زمستان قطع کنید)
از کودهای NPK متعادل مثل NPK 20-20-20 استفاده کنید. در مورد بونسای گلدار میشه از کودهای پتاس بالا استفاده کرد. بهتره نصف دز توصیه شده کود رو به بونسای بدید. برای بیشتر کودها موجود در بازار میزان ۱ سی سی در یک لیتر آب مناسب هست. (دستورالعمل میزان استفاده از کود بر روی بسته بندی کود ذکر میشه)
استفاده از کودهای مایع حاوی جلبک دریایی و آمینو اسید میتونه به کاهش استرس بونسای خصوصا در فصل تابستان کمک کنه.
برای شناسایی کمبودهای احتمالی در بونسای از راهنمای زیر استفاده کنید.کودهای NPK شامل تمام نیازهای اساسی گیاه هستند و در صورتی به صورت منظم، بونسای کوددهی بشه و خاک بونسای مناسب باشه گیاه دچار کمبود مواد مغذی نمیشه.
آفات و امراض بونسای
بونسای هم مثل سایر درختان در باغ و طبیعت دچار حمله آفت میشه با این تفاوت نسبت به درختان تنومند حساستر هست و باید سریعتر درمان بشه. اگر متوجه افتادگی غیر طبیعی برگ، چسبندگی و عسلک ، یا نقطه‌های سفید و حشرات قابل رویت بر روی شاخه و برگ بونسای شده‌اید، درمان رو سریعا آغاز کنید.
در صورت مشاهده این نشانه‌ها با کارشناس مربوطه مشورت کنید. ابتدا سم را بر روی چند برگ تست کنید در صورت حصول اطمینان از حساسیت و یا مقاومت گیاه نسبت به سم با رعایت و دقت در غلظت ،نسبت به مبارزه با آفت اقدام کنید.
کنه‌ها
کنه خصوصا کنه تارتن یا کنه تارعنکبوتی از مهمترین آفتی هست که در فصل گرم به گیاه حمله میکنه و باعث صدمات زیادی به گیاه میشه. بیشتر در سطح زیری برگها هستن و ترشحات اونا سطح برگ را می‌پوشاند.
شپشک‌ها
شپشک‌ها در اندازه میکروسکوپی و ریز هستن که به گیاه میچسبند و از شیره گیاهی تغذیه میکنن. شپشک نرم‌تن از آفتهای خطرناک بونسای هست.شپشک نرم‌تن نوعی سپر داره که باعث میشه سم های معمولی روی اون تاثیر نداشته باشن (باید از سموم سیستمیک استفاده کرد) یکی از راه‌های از بین بردن اونا حذف فیزیکی و تمیز کردن برگها و قسمتهای آلوده با پنبه الکلی هست.
آفتهای ریشه
انواع آفت هایی که به ریشه حمله میکنن مثل انواع لاور حشرات در خاک ، که از ریشه ها تغذیه میکنن ، نماتودها (کرم های میکروسکوبی) ، انواع قارچ های ریشه که باعث فساد ریشه میشن .
حشرات برگ خوار
در فصل بهار لارو انواع پروانه به برگها حمله میکنن و برگها رو می‌خورن. همچنین انواع ملخ، زنبور ، لارو کفشدوزک‌ها و تریپسها با خوردن سبزینه برگ باعث ضعیف شدن بونسای میشن.
مشکلات برگی
انواع زنگ‌ها (لکه های قهوه‌ایی) ، سفیدکها ، کپک سیاه ، کپک خاکستری ، چوب پنبه ایی شدن برگ ، لکه‌های سیاه و ریز . عمده این مشکلات ناشی از ابتلای گیاه به قارچ هست که به علت رطوبت زیاد و محیط‌های بسته و بدون گردش هوا ایجاد میشن.
فیلم‌های آموزشی
به عنوان تکمیل کننده مباحث چند فیلم آموزشی دیگه قرار میدم که دیدنشون را پیشنهاد میکنم.
اولین ویدئو یک آموزش بیظیره
دومین ویدئو یک تایم لپس زیبا از ساخت بونسای جونیپرس (شیمپاکو) هست . ابتدا اضافه گلدان رو بریده و خاک رو تا رسیدن به ریشه کنار زده، بعد نمای جلو درخت رو مشخص میکنه و قسمت های مورد نیاز رو شاری میکنه. و در نهایت سیم بندی و فرمدهی. به فرمدهی پدها دقت کنید.
این ویدئو عالی از Bjorn Bjorholm رو هم از دست ندید.
ویدئو آخر متفاوت در دو ویدئو قبلی هست. آسیای شرق در هرس کردن و فرمدهی استاد هستند. این ویدئو رو برای این انتخاب کردم که ببنید چطور بیشتر شاخه‌های درخت رو هرس میکنه. به فرمدهی سه بعدی هم دقت کنید. فرمدهی نباید فقط به سمت چپ و راست باشه.
قدم آخر
لذت ببرید (:
“بونسای نتیجه نیست، چرا که بعدا بدست می‌آید.
لذت‌بردن شماست که اهمیت دارد.”
جان ناکا
دوستان عزیز برای تولید و انتشار مطالب آموزشی باکیفیت و رایگان در بونسایکار زمان و هزینه زیادی صرف شده. لطفا برای حمایت و تداوم فعالیت ما، در صورت استفاده از این مطالب در جای دیگر با ذکر منبع و معرفی بونسایکار (به دیگران) ما را به ادامه فعالیت در این مسیر دلگرم کنید.
استفاده از مطالب و محتوای سایت بونسایکار با درج لینک و ذکر منبع محدودیتی ندارد.